Thánh Inhaxiô thành Antiôkia

GIÁO LÝ VỀ CÁC GIÁO PHỤ

Đức Giáo hoàng Bênêđictô  XVI

Bài 2: Thánh Inhaxiô thành Antiôkia

Tuần trước chúng ta đã suy ngẫm về Đức Giáo Hoàng Clêmentê I, người kế vị thứ ba của Thánh Phêrô. Hôm nay, chúng ta nói về Thánh Inhaxiô, vị Giám mục thứ ba của Antiôkia từ năm 70 đến năm 107, ngày ngài tử đạo. Vào thời điểm đó, Rôma, Alexandria và Antiôkia là ba đô thị lớn của Đế chế La Mã. Công đồng Nixêa đã đề cập đến “tính ưu việt” của Rôma cũng như Alexandria và Antiôkia.

Thánh Inhaxiô là Giám mục Antiôkia, ngày nay nằm ở Thổ Nhĩ Kỳ. Ở tại Antiôkia, như chúng ta biết từ sách Công vụ Tông đồ, một cộng đoàn Kitô hữu hưng thịnh đã phát triển. Giám mục đầu tiên của Antiôkia là Tông đồ Phêrô (truyền thống tuyên bố như vậy), và chính ở đó các môn đệ “lần đầu tiên được gọi là Kitô hữu” (Cv 11,26). Eusebiô thành Caesarea, một sử gia thế kỷ thứ tư, đã dành trọn một chương trong tác phẩm Lịch sử Giáo hội nói về cuộc đời và các tác phẩm của Inhaxiô (Lịch sử Giáo hội 3,36).

Eusebiô viết: “Inhaxiô đã được gửi từ Syria đến Rôma, và trở thành thức ăn cho thú dữ vì lời chứng của ngài về Đức Kitô. Và khi ngài thực hiện cuộc hành trình xuyên Á châu dưới sự giám sát của các binh lính một cách nghiêm ngặt nhất” (ngài gọi các lính canh là “mười con báo” trong Thư gửi tín hữu Rôma, 5,1), “ngài củng cố các giáo đoàn ở các thành phố khác nhau, nơi ngài dừng lại, bằng các bài giảng và lời động viên, và cảnh báo họ trên hết phải đặc biệt cảnh giác chống lại những dị giáo đang bắt đầu chiếm ưu thế, và khuyến khích họ giữ vững truyền thống của các Tông đồ”.

Nơi đầu tiên Thánh Inhaxiô dừng chân trên đường tử đạo là thành phố Smyrna. Thánh Polycarpô, một môn đệ của Thánh Gioan, là Giám mục của thành phố này. Tại đây, thánh Inhaxiô đã viết bốn lá thư cho các giáo đoàn Êphêsô, Manhêxia, Tralli và Rôma. Sử gia Eusebiô còn cho biết: Sau khi rời Smyrna, Inhaxiô đến Troa và viết hai lá thư gửi các giáo đoàn  Philadelphia và Smyrna, và một lá thư gửi Đức Giám mục Polycarpô.

Eusebiô đã ghi lại đầy đủ danh sách các bức thư của Thánh Inhaxiô, và để lại cho chúng ta từ Giáo hội của thế kỷ thứ nhất như một kho tàng quý giá. Khi đọc các bản văn này, người ta cảm nhận được sự tươi mới của đức tin của thế hệ vẫn còn biết đến các Tông đồ. Trong những lá thư này, chúng ta cũng có thể cảm nhận tình yêu nồng nàn của một vị thánh.

Cuối cùng, Inhaxiô đã đi từ Troa đến Rôma, nơi ngài bị ném cho những con thú hoang hung dữ trong Rạp hát Flavianô.

Không có Giáo phụ nào bày tỏ niềm khao khát được kết hợp với Đức Kitô và sự sống trong Người với cường độ của Inhaxiô. Sự kết hợp này giống như cành nho kết hợp với thân cây là Đức Kitô theo Tin Mừng Gioan. Thật vậy, hai “dòng chảy” thiêng liêng hội tụ trong Inhaxiô, đó là dòng chảy của một Phaolô, cương quyết với tất cả sức mạnh của mình để kết hợp với Đức Kitô, và một dòng chảy khác là của một Gioan, tập trung vào cuộc sống trong Người. Đổi lại, hai dòng chảy này chuyển thành việc bắt chước Đức Kitô, Đấng mà Inhaxiô nhiều lần tuyên bố là “của tôi” hay “Chúa của chúng ta”.

Do đó, thánh Inhaxiô khẩn nài các Kitô hữu Rôma đừng ngăn cản cuộc tử đạo của ngài vì ngài thiếu kiên nhẫn “để kết hợp với Chúa Giêsu Kitô”. Và ngài giải thích, “Thà tôi chết thay cho Đức Giêsu Kitô còn hơn là cai trị khắp nơi trên trái đất…. Tôi tìm kiếm Người, Đấng đã chết cho chúng ta: Người mà tôi mong muốn, Đấng đã sống lại vì lợi ích của chúng ta. Xin cho con trở nên người bắt chước cuộc Thương khó của Thiên Chúa!” (Rôma, 5-6). Người ta có thể cảm nhận trong những lời này đang bùng cháy với tình yêu, “chủ nghĩa hiện thực” mang tính Kitô học điển hình của Giáo hội Antiôkia, tập trung hơn bao giờ hết vào mầu nhiệm Nhập thể của Con Thiên Chúa và vào nhân tính thực sự và trọn vẹn của Người. Thánh Inhaxiô viết cho người Smyrna: “Đức Giêsu Kitô thực sự thuộc dòng dõi Đavít, Người thực sự được sinh ra bởi một trinh nữ, và thật sự bị đóng đinh trên thập giá vì chúng ta” (1,1). Niềm khao khát không thể cưỡng lại của thánh Inhaxiô về sự hiệp nhất với Đức Kitô là nền tảng của một “chủ nghĩa thần bí của sự hiệp nhất” thực sự. Như chính ngài mô tả: “Vì thế, tôi đã làm những gì phù hợp với tôi như một người tận tụy cho sự hiệp nhất” (Philadelphia, 8,1).

Đối với Inhaxiô, sự hiệp nhất trước hết và trên hết là một đặc quyền của Thiên Chúa, Đấng tồn tại trong Ba Ngôi vị, nên là Một trong sự hiệp nhất tuyệt đối. Thánh Inhaxiô thường lặp lại rằng Thiên Chúa là sự hiệp nhất và chỉ trong Thiên Chúa, sự hiệp nhất được tìm thấy trong trạng thái tinh tuyền và nguyên thủy của nó. Sự hiệp nhất được thể hiện trên trái đất này bởi các Kitô hữu không gì khác hơn là một sự bắt chước triệt để sự hiệp nhất của Thiên Chúa.

Do đó, thánh Inhaxiô đã đạt đến điểm có thể đưa ra một cái nhìn về Giáo hội giống như những gì được diễn tả trong Thư của Thánh Clêmentê thành Rôma gửi tín hữu Côrintô. Chẳng hạn, ngài đã viết cho các Kitô hữu thành Êphêsô: “Thật phù hợp khi anh chị em hòa hợp với ý muốn của Đức Giám mục của anh chị em. Đây là điều anh chi em vẫn luôn thực hiện. Hàng giáo sĩ đáng kính của anh chị em, được Thiên Chúa chuẩn nhận, luôn đồng nhất với Đức Giám mục như những dây đàn dương cầm. Và như thế, tất cả hiệp nhất tạo nên một bản thánh thi tán tụng Đức Kitô trong sự hài hoà. Hãy cầu nguyện, hãy đến và dự phần vào ca đoàn này; mỗi người và từng người, hãy làm nên một bản hợp xướng, để trong sự hoà điệu các thanh âm của anh chị em, khi bắt theo cung giọng của Thiên Chúa trong hiệp nhất, nhờ Đức Giêsu Kitô, anh chị em cất lên thánh thi dâng lên Chúa, bằng cùng một tiếng hát, ngõ hầu Ngài lắng nghe anh chị em và nhìn nhận anh chị em như là chi thể Con của Ngài, nhờ những việc lành anh chị em làm. Vì thế, thật ích lợi cho anh chị em, nếu anh chị em ở trong sự hiệp nhất vô phương trách cứ, hầu mãi mãi được hiệp thông với Thiên Chúa” (Êphêsô 4).

Và sau khi giới thiệu với các tín hữu Smyrna: “Đừng để ai làm bất cứ điều gì liên quan đến Giáo hội mà không có Đức Giám mục”, ngài tâm sự với Polycarpô: “Tôi hiến mạng sống mình cho những ai phục tùng Đức Giám mục, các linh mục, và các phó tế, và tôi có thể cùng với họ có được phần của tôi trong Thiên Chúa! Lao động cùng nhau; cùng nhau phấn đấu; chạy cùng nhau; cùng nhau chịu đựng; nghỉ ngơi cùng nhau; và cùng nhau thức tỉnh với tư cách là những người quản gia, cộng sự và tôi tớ của Thiên Chúa. Làm hài lòng Đấng chỉ đạo mà anh em phục vụ, và Người trả công cho anh em. Hãy để không ai trong anh em bỏ đạo. Hãy để Phép Rửa mà anh em lãnh nhận tồn tại như vòng tay của anh em; đức tin của anh em như mũ chiến; tình yêu của anh em như ngọn giáo; sự kiên nhẫn của anh em như một bức tranh tuyệt hảo” (Polycarpô, 6,1-2).

Nhìn chung, có thể nắm bắt trong các thư của Inhaxiô một loại biện chứng có tính liên tục và hiệu quả giữa hai khía cạnh đặc trưng của đời sống Kitô hữu. Đó là cấu trúc phẩm trật của Cộng đoàn Giáo hội, và sự hiệp nhất nền tảng ràng buộc tất cả các tín hữu trong Chúa Kitô. Do đó, vai trò của họ không thể đối lập với nhau. Trái lại, sự nhấn mạnh vào sự hiệp thông giữa các tín hữu và của các tín hữu với các mục tử không ngừng được đổi mới bằng những hình ảnh hùng hồn và những phép so sánh: chiếc đàn hạc, dây đàn, ngữ điệu, buổi hòa nhạc, bản giao hưởng. Inhaxiô làm nổi bật trách nhiệm đặc biệt của các Giám mục, linh mục và phó tế trong việc xây dựng cộng đoàn.

Điều này trước hết áp dụng cho lời mời gọi yêu thương và hiệp nhất. “Hãy hiệp nhất nên một”, thánh Inhaxiô viết cho tín hữu Manhêxia, lặp lại lời cầu nguyện của Chúa Giêsu trong Bữa Tiệc Ly: ‘một kinh nghiệm duy nhất, một lời khẩn cầu duy nhất, một thần khí duy nhất, một niềm hy vọng duy nhất trong tình yêu, trong niềm vui không gì đáng trách: Đó chính là Đức Giêsu Kitô, Đấng đáng yêu mến hơn tất cả. Tất cả anh em hãy cùng nhau nhanh chân chạy như thể vào một đền thờ duy nhất của Thiên Chúa, như thể quanh một bàn thờ duy nhất, như thể Đức Giêsu Kitô duy nhất, Đấng đến với chúng ta từ Chúa Cha, và hằng ở với Chúa Cha và đã trở về với Chúa Cha (7,1-2).

Inhaxiô là người đầu tiên trong văn chương Kitô giáo gán cho Giáo hội tính từ “công giáo” hay “phổ quát”. Ngài nói: “Bất cứ nơi nào có Chúa Giêsu Kitô, ở đó có Giáo hội Công giáo” (Smyrna, 8, 2). Và chính trong việc phục vụ sự hiệp nhất cho Giáo hội Công giáo, cộng đoàn Kitô hữu Rôma đã thi hành một vị thế ưu việt của tình yêu: “Giáo hội chủ tọa trên lãnh thổ của người Rôma, xứng đáng với Thiên Chúa, xứng đáng với danh dự, với hạnh phúc cao nhất, xứng đáng trong sự thánh thiện và trong tình yêu, tuân giữ lề luật của Đức Kitô và mang Danh của Chúa Cha (Rôma, Lời mở đầu).

Như có thể thấy, thánh Inhaxiô thực sự là “Tiến sĩ hiệp nhất”: sự hiệp nhất của Thiên Chúa và sự hiệp nhất của Chúa Kitô, sự hiệp nhất của Giáo hội, sự hiệp nhất của các tín hữu trong “đức tin và tình yêu, mà không có gì được ưu tiên hơn” (Smyrna, 6,1).

Cuối cùng, chủ nghĩa hiện thực của Inhaxiô mời gọi các tín hữu của hôm qua và hôm nay, mời gọi tất cả chúng ta có một cái nhìn tổng hợp từng bước giữa đồng hình đồng dạng vơi Đức Kitô  (kết hợp với Người, và sự sống trong Người) và sự dẫn thân cho Giáo hội của Người (hiệp nhất với Giám mục, phục vụ quảng đại cho cộng đoàn và thế giới).

Tóm lại, cần phải đạt được một sự hội tụ giữa sự hiệp thông của Giáo hội trong chính Giáo hội và sứ mạng.

Khẩn nài từ Chúa “ơn hiệp nhất” này và trong niềm xác tín rằng toàn thể Giáo hội phục vụ trong tình bác ái (xem Rôma, Lời mở đầu), tôi xin gửi đến anh chị em cùng một niềm hy vọng mà Thánh Inhaxiô đã kết thúc Thư gửi tín hữu Tralli: “Hãy yêu thương nhau với một trái tim không chia rẽ. Hãy để linh hồn anh chị em được thánh hóa bởi Chúa, không chỉ bây giờ, mà cả khi anh chị em sẽ hiệp thông với Chúa. Trong Chúa Giêsu Kitô, cầu xin cho các anh chị em được tìm thấy không tì vết” (13). Và chúng ta hãy cầu nguyện để Chúa giúp chúng ta đạt được sự hiệp nhất này và cuối cùng được tìm thấy không bị vấy bẩn, bởi vì chính tình yêu thanh tẩy các linh hồn.

ĐGH Bênêđictô XVI, Yết Kiến Chung, Hội trường Phaolô VI, thứ Tư, 14 tháng 3 năm 2007

Lm. An-tôn TRẦN VĂN PHÚ, biên dịch

Lên đầu trang